Syndrom PAS (ang. Parental Alienation Syndrome), tzw. zespół alienacji rodzicielskiej został po raz pierwszy określony przez amerykańskiego psychiatrę sądowego dr Richarda Gartnera, który badał kwestie dotyczące znaczenia dziecka w konflikcie okołorozwodowym. Rozwód jest traumatycznym przeżyciem dla dziecka. Zdarza się, że dziecko jest uwikłane w rozwód rodziców. W większości przypadków dziecko jest nieświadomie włączane w konflikt rodziców. Może się zdarzyć, że dziecko jest włączane w krytykę rodzica (zazwyczaj tego, z którym nie mieszka), krytyka jest najczęściej nieuzasadniona a zarzuty mogą być wyolbrzymione. Negatywny stosunek do rodzica może utrzymywać się przez wiele lat. Dziecko podlega manipulacjom, angażowane jest w konflikt, staje się „stroną” w konflikcie rodziców. Skutkami takiej sytuacji może być depresja dziecka, negatywna samoocena dziecka, trudności w nawiązywaniu relacji, stany lękowe czy fobie.
Warto wskazać, że syndrom PAS był krytykowany ze względu na brak podstaw naukowych. Jedną z nielicznych placówek na świecie, w której były kontynuowane do 2009 roku badania nad problematyką PAS był Instytut Ekspertyz Sądowych im. prof. dr. Jana Sehna. Podczas badań nad omawianą tematyką zwrócono uwagę na nieścisłości i uproszczenia pierwotnej wersji koncepcji, a z drugiej zarekomendowano jego użyteczność m.in. w „ustalaniu źródeł zaburzeń, ocenie nasilenia objawów i przewidywania konsekwencji dla dalszego rozwoju dziecka”. Warto wskazać, że w 2008 roku Departament Sądów Powszechnych Ministerstwa Sprawiedliwości wysłał do prezesów sądów apelacyjnych, z prośbą o rozesłanie jednostkom podległym, pismo w którym m.in. wskazał, że możliwe jest powoływanie się przez biegłych na objawy i zależności wynikające z relacji pomiędzy głównym opiekunem a dzieckiem, opisane jako syndrom PAS.
Syndrom PAS nie został udowodniony ani poparty rzetelnymi badaniami. Wskazać należy, że wykluczyły jego użycie takie kraje jak Anglia i USA. Do Polski trafił w 2004 roku. Zdarza się, że sądy w Polsce (np. biegli sądowi z RODK) orzekają powołując się właśnie na syndrom PAS. Często jedynym wytłumaczeniem sytuacji dziecka w trakcie rozwodu rodziców jest syndrom PAS. Zdarza się, że przez takie podejście bardzo trudno udowodnić przez jednego z rodziców sytuacje, które mogą faktycznie mieć miejsce (przemoc w rodzinie, molestowanie dziecka, agresja lub inne patologie). Jeśli nawet dziecko jest świadkiem takich zachowań jednego z rodziców, jeśli nawet opowie o sytuacjach, które mają miejsce to i tak może się zdarzyć, że wszystko zostanie wytłumaczone jako skutki syndromu PAS.
Oczywiście dziecko potrzebuje obojga rodziców. Nie powinno być włączane w konflikt pomiędzy rodzicami. Dziecko nie jest winne, że rodzice się rozwodzą. Jest to niewątpliwie traumatyczne doświadczenie dla dziecka. Rodzice do końca życia pozostają najważniejszymi osobami dla dziecka. Nie może jednak dochodzić do sytuacji, że w przypadku działań sprzecznych z dobrem dziecka jednego z rodziców tłumaczy się wszystko syndromem PAS.
